Giải Phẫu Sự Phụ Thuộc PDF

Với những chuyên gia phương Tây đã biết đến công trình của Ts. Takeo Doi, bất kỳ lới nói đầu nào cuả một kẻ ngoại đạo đều không cần thiết, nếu không nói là xấc xược. Tuy nhiên, với những người ngoại đạo khác, đặc biệt những ai chưa từng sống ở Nhật Bản, đôi lời giải thích mở đầu để khái niệm trung tâm amae có thể hữu ích.

Người ta có thể tiếp tục tìm ra ảnh hưởng gần như vô hạn của quan điểm amae, nhận biết ý nghĩa của amae là có được chìa khoá để đạt được sự hiểu biết mới về tổng thể xã hội, văn hoá, nghệ thuật Nhật Bản. Quan trọng nhất là trong khi những người khác thành công trong việc miêu tả các mẫu hình đặc trưng của xã hội Nhật Bản, thì Ts. Doi thành công trong việc giải thích chúng – một khi người ta có thể cảm nhận amae có nghĩa gì. Chỉ có một não tặng bắt nguồn từ amae là có thể sản sinh ra một dân tộc vừa hết sức phi thực tế lại vừa hết sức sáng suốt về điều kiện cơ bản của con người hết sức từ bi lại hết sức tự kỷ trung tâm; hết sức tinh thần lại hết sức vật chất; hết sức nhẫn nại lại hết sức ngang ngạnh; hết sức dễ bảo lại hết sức mãnh liệt – nói gọn, một dân tộc từ quan điểm sống của nó là bình thường và nhân bản một cách vượt trội về mọi phương diện.

Chỉ riêng điều ấy đã khiến Giải phẫu sự phụ thuộc là một cuốn sách quan trọng. Nhưng giải thích tiếng Nhật chỉ là một nửa mục tiêu của tác giả. Đúng là vì amae trong tiếng Nhật tất nhiên được pha với những đặc tính khác bị liên kết với phương Tây một cách hời hợt như tự do, tính thụ động, v.v… nên amae cũng là một phần thiết yếu của nhân tính của người phương Tây. Đúng là vì giá trị gắn với amae được coi là nguyên nhân của cả các đức tính cũng như các thất bại của xã hội Nhật Bản, nên sự dồn nén hay làm trệch nó theo những kênh khác nhau giải thích được nhiều cái đáng hâm mộ và đáng ghét nhất trong truyền thống phương Tây. Như Ts. Doi từng thấy, nhu cầu căn bản của con người tổng kết trong một từ tiếng Nhật là amae, đã bị các nhà tâm lý học và tâm thần học phương Tây sao nhãng một cách kỳ lạ. Sự sao nhãng ấy đã được bù đắp phần nào bởi cuốn sách trước của Ts. Doi, và cuốn Giải phẫu sự phụ thuộc sẽ đưa công việc tốt đẹp này đi xa hơn. Nhưng bất kỳ một người đọc bình thường nào có đầu óc cởi mở cũng sẽ thấy nó quyến rũ bởi ánh sáng mà nó rọi vào không chỉ xã hội Nhật Bản mà cả xã hội của chính mình nữa. Bất kỳ ở đâu con người xây nên một xã hội, người ta buộc phải một lần nữa chú trọng đến những hằng tố làm nên bản chất động vật của chính mình, và hoà giải chúng với cái tổng thể. Giải phẫu sự phụ thuộc cho thấy một dân tộc độc đáo và tương đối biệt lập khởi sự làm nhiệm vụ ấy như thế nào.

– “Nhạy cảm, độc đáo, và thấm thía” – Bs. Robert J. Lifton Đại học Yale

– “Một đóng góp quan trọng vào khoa học về ứng xử của con người nói chung và tâm lý liệu pháp nói riêng” – Willam P. Lebra Đại học Hawaii

– “Một cái nhìn thấu suốt lạ lùng vào tính cách Nhật” – Thượng nghị sĩ S. I. Hayakawa

– “Có lẽ đây là cuốn sách đầu tiên được viết bởi một người Nhật được đào tạo về tâm thần học có tác động tới tư duy tâm thần học phương Tây” – Ezra Vogel Đại học Harvard

– “Takeo Doi – tác giả không thể bỏ qua khi tìm hiểu tâm lý con người và văn hoá, sự khác biệt giữa phương Đông và phương Tây, giữa người Mỹ và người Nhật” – Edward Hall (Học giả Nhân chủng học)

Mục lục:

Lời nói đầu

Ý tưởng đầu tiên về amae

Thế giới amae

Logic của amae

Bệnh học amae

Amae và xã hội hiện đại

Amae được xem xét lại

Mời bạn đón đọc.

Báo chí giới thiệu

---

Khám phá những chiều kích không lời

Dưới góc nhìn của một nhà tâm thần học, Takeo Doi tiến hành cuộc “giải phẫu” tính cách Nhật xuyên qua ngôn ngữ học, lý thuyết tâm lý học phương Tây hiện đại…

Dưới góc nhìn của một nhà tâm thần học, Takeo Doi tiến hành cuộc “giải phẫu” tính cách Nhật xuyên qua ngôn ngữ học, lý thuyết tâm lý học phương Tây hiện đại…

Cuốn Giải phẫu sự phụ thuộc, giải mã amae – khái niệm trung tâm chi phối tính cách, những phẩm chất đặc hữu của người Nhật. Ông nhìn nhận, bóc tách từng lớp ngôn ngữ vì lẽ, ngôn ngữ chính là biểu hiện rõ nhất – được sinh ra bởi tư duy, tư tưởng cộng đồng người. Amae trong tiếng Nhật là sự phụ thuộc, “trước hết là khao khát của đứa con mới sinh được gần gũi mẹ nó, và, theo nghĩa rộng hơn, ham muốn chối bỏ việc xa lìa là phần không tránh khỏi của nhân sinh, và xoa dịu sự phiền muộn liên quan đến sự xa lìa ấy”. Amae là khái niệm then chốt không chỉ cấu tạo tâm lý cá nhân người Nhật mà còn là chìa khoá để mở vào, thấu hiểu cấu trúc tổng thể xã hội Nhật.

Khởi đi từ amae, ông lý giải vấn đề tại sao vai trò cá nhân trong xã hội Nhật rất yếu, không được thiết lập vững chắc như ở phương Tây. Theo ông, một trong những then chốt quan trọng đó là chính tinh thần amae: cá nhân Nhật gắn với nhóm, với những tương tác mang tính cộng đồng, với những khái niệm mà họ xếp mình vào và tự nguyện chịu phụ thuộc. Vì thế, người Nhật giỏi về sự đồng nhất hoá và thường có khuynh hướng phô bày sức mạnh vượt ra ngoài phạm vi cá nhân. Từ đó, khái niệm tự do, quyền lợi cá nhân của người Nhật cũng được hiểu khác với phương Tây. Đó là một thứ “vòng tròn đồng tâm” của nhiều nhóm chứ không chia nhỏ hoặc tách rời. Và nơi đâu amae có sức tác động mạnh đến tinh thần cá nhân thì xã hội có cách quan tâm cụ thể đến nhu cầu chăm sóc cá nhân, vì mục tiêu nhân bản. Vì thế, có khả năng gắn kết các quan hệ nhân sinh, tránh “va chạm”, chia cắt, khủng hoảng giá trị đang lây lan trong tinh thần xã hội hiện đại. Nhưng ngược lại, nó cũng tiềm ẩn căn bệnh mãn tính: “Khi sự phân biệt giữa bên trong và bên ngoài là rõ rệt, nhưng giữa riêng tư và công cộng không rõ, thì chẳng lạ gì rằng cái tư và cái công sẽ bị lẫn lộn hoặc của công sẽ bị đem dùng vào việc tư” (tr 55).

Chương 5 – Amae và xã hội hiện đại – là chương được viết hay nhất của cuốn sách này. Ở đó, tác giả dùng cái “chìa khoá Amae” để mở vào vấn đề tuổi trẻ và nổi loạn, sự khủng hoảng giá trị, sự phi chính phủ bùng vỡ trong tinh thần thời đại, những mâu thuẫn cực kỳ lớn và tệ hại của nền văn minh (phá thần tượng cũ, sự “giết cha” trong khái niệm mặc cảm Oedipus, “một nhân loại không cha”…).

Giải mã amae cũng là cách đụng chạm và giải quyết những nhu cầu cộng đồng như: dân chủ, hoá giải sự khác biệt…

Nguyễn Vĩnh Nguyên
(Nguồn: Báo SGTT)

Xem thêm Thu gọn

---